W całej Polsce jest jeszcze 11 gmin i powiatów, których mieszkańcy nie mogą liczyć na inwestycje finansowane z Funduszy Europejskich. Dzieje się tak dlatego, że władze samorządowe uchwaliły uchwały, które blokują unijne środki, np. na edukację, ochronę zdrowia czy nową infrastrukturę. W poniższym artykule wyjaśnimy zależności między pewnymi uchwałami a Funduszami Europejskimi dla gmin. Pokażemy, w jaki sposób każdy mieszkaniec i każda mieszkanka tych gmin i powiatów może wpływać na lokalne władze, żeby uchyliły uchwały, które zabierają środki na rozwój ich okolicy.
Fundusze Europejskie dla gmin i powiatów
Polska, jako kraj należący do Unii Europejskiej, jest beneficjentem Funduszy Europejskich. W perspektywie finansowej 2021-2027 jest to 76 mld euro, czyli prawie 350 mld zł. Środki te mogą być wykorzystywane w ramach różnych unijnych programów. Na poziomie samorządów jest to program Fundusze Europejskie dla Regionów. Każde województwo ma oddzielny fundusz regionalny, np. Fundusze Europejskie dla Podkarpacia, Fundusze Europejskie dla Małopolski, Fundusze Europejskie dla Łódzkiego itd. Władze samorządowe każdego powiatu i każdej gminy mogą ubiegać się o Fundusze Europejskie na lokalnie realizowane projekty. Poza samorządami, o unijne środki mogą ubiegać się przedsiębiorcy i organizacje działające w danym powiecie lub gminie.
Z Funduszy Europejskich mogą być sfinansowane np.:
- unowocześnienie lokalnej szkoły,
- nowy sprzęt dla lokalnej placówki medycznej,
- aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych,
- dodatkowe miejsca w lokalnych żłobkach i przedszkolach,
- zajęcia dodatkowe dla młodzieży,
- przystosowanie budynków publicznych dla osób poruszających się na wózkach czy rodziców z dziećmi,
- remont budynków publicznych, np. urzędu, szpitala, szkoły,
- unowocześnienie lokalnego domu kultury,
- lepszy lokalny transport publiczny.
Regionalne Fundusze Europejskie mają na celu wspieranie rozwoju miast, miasteczek i wsi, poprawę jakości życia mieszkańców, wyrównywanie szans osób z małych miejscowości i z wielkich miast, jeśli chodzi o edukację, pracę itp.
Dlaczego niektóre uchwały samorządów mogą zablokować unijne pieniądze?
Fundusze Europejskie mogą być przyznawane samorządom tylko wtedy, gdy te spełniają warunki określone w aktach prawnych regulujących Fundusze Europejskie. Każde państwo należące do Unii Europejskiej podpisuje z Komisją Europejską umowę, która określa warunki współpracy, m.in. w zakresie przyznawania Funduszy Europejskich (tzw. Umowę Partnerstwa). W umowie z Polską zawartą na okres 2021-2027 jednym z ważnych warunków jest przestrzeganie zasady niedyskryminacji i Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.
Zasada niedyskryminacji zapisana w Karcie Praw Podstawowych brzmi:
“Zakazana jest wszelka dyskryminacja w szczególności ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub przekonania, poglądy polityczne lub wszelkie inne poglądy, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną”.
Więcej o prawie związanym z niedyskryminacją i Funduszami Europejskimi przeczytasz tutaj.
W niektórych gminach i powiatach w Polsce od 2019 r. przyjmowane były “uchwały przeciwko ideologii LGBT” oraz Samorządowe Karty Praw Rodzin. Treść tych uchwał nie jest zgodna z Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej, ponieważ dyskryminuje osoby LGBT. Dlatego te gminy i powiaty nie mogą otrzymać unijnych środków, m.in. na cele, które zostały wymienione powyżej. Najbardziej tracą na tym mieszkańcy i mieszkanki, bo to ich codzienne życie mogłoby ulec poprawie dzięki pieniądzom z Unii Europejskiej.
Dlaczego pewne uchwały zostały uznane przez Komisję Europejską za dyskryminujące?
Uchwały “przeciwko ideologii LGBT” uznano za dyskryminujące, ponieważ ograniczają prawa osób LGBT, naruszają ich godność osobistą i wykluczają je ze wspólnoty samorządowej. Z kolei Samorządowe Karty Praw Rodzin dyskryminują poprzez wykluczenie niektórych typów rodzin, np. samodzielnych rodziców, pary niebędące małżeństwami, pary wspólnie wychowujące dzieci z poprzednich związków partnerów, rodziny LGBT.
Więcej informacji na ten temat znajdziesz tutaj.
Nie tylko Unia Europejska uznała “uchwały anty-lgbt” za dyskryminujące. W Polsce do takiej opinii przychylił się Naczelny Sąd Administracyjny, uznając 5 uchwał za niezgodne z prawem. Chodziło o uchwały “przeciwko ideologii LGBT”, które obowiązywały w powiecie tarnowskim, gminie Niebylec, gminie Lipinki, powiecie ryckim oraz w województwie lubelskim.
Polski Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił w orzeczeniu, że uchwały te są niezgodne z polskim prawem ponieważ:
- nie stosują się do zakazu dyskryminacji w życiu społecznym, politycznym i gospodarczym,
- nie przestrzegają zasady równości wobec prawa,
- naruszają godność i prywatność osób LGBT+,
- przekraczają uprawnienia samorządów.
Co jako mieszkaniec lub mieszkanka możesz zrobić, żeby odblokować Fundusze Europejskie dla swojej gminy lub powiatu?
Utrzymywanie dyskryminującej uchwały przez władze samorządowe oznacza dla mieszkańców i mieszkanek mniej pieniędzy na rozwój ich okolicy. Zarówno jeśli chodzi o infrastrukturę, jak i o usługi publiczne (np. wspomniana na początku artykułu edukacja i ochrona zdrowia).
Osobom mieszkającym w Polsce – państwie należącym do Unii Europejskiej – środki unijne się należą. W interesie osób mieszkających na terenie danej gminy lub powiatu jest uchylenie uchwały anty-LGBT, ponieważ dzięki jej wycofaniu pieniądze z Unii mogą zacząć wpływać do samorządowego budżetu. Jeśli środki unijne na inwestycje już zostały przyznane, a dochodzi do dyskryminacji (czyli łamania zapisów Karty Praw Podstawowych), samorząd ryzykuje ogromnymi zadłużeniami, które również odbiją się na życiu mieszkanek i mieszkańców.
Samorząd powinien podjąć działania naprawcze i zrobić wszystko, aby zagwarantować mieszkańcom i mieszkankom otrzymanie środków z UE. Bardzo dobrze ujął to niedawno Burmistrz Wilamowic w województwie śląskim, który sprzeciwił się Samorządowej Karcie Praw Rodzin i starał się przekonać Radnych do jej uchylenia. Podkreślał, że z jej powodu gmina zostanie pozbawiona środków z UE na niezbędne inwestycje, a rolą Burmistrza jest dbanie o rozwój miasta z wykorzystaniem wszystkich możliwych źródeł finansowania. Radni Wilamowic ostatecznie przychylili się do wniosku Burmistrza.
W Twojej gminie jest podobnie – to od lokalnej władzy samorządowej zależy, czy pieniądze z Unii Europejskiej dotrą do Ciebie i Twoich Bliskich, czy nie.
Co możesz zrobić jako mieszkaniec lub mieszkanka gminy/powiatu z dyskryminującą uchwałą, która blokuje Fundusze Europejskie dla Twojej gminy?
- głosować w wyborach samorządowych na kandydatów i kandydatki, którzy będą przychylni wycofaniu uchwały.
- stworzyć petycję do Radnych i zebrać na niej podpisy innych osób mieszkających w Twoim sąsiedztwie (do złożenia w Urzędzie lub wysłania pocztą/ e-mailem),
- napisać apel do Radnych o uchylenie uchwały, która blokuje Fundusze Europejskie, możesz zrobić to samodzielnie, albo zebrać grupę i dostarczyć/wysłać pismo podpisane przez większą liczbę osób,
- wnioskować o możliwość wzięcia udziału w posiedzeniu Rady Gminy/Powiatu i przedstawić swoje stanowisko osobiście (samodzielnie lub grupowo),
- informować osoby w Twoim otoczeniu o problemie i możliwości jego rozwiązania,
- udostępnić znajomym ten artykuł.