Samorządy, które nie wycofały się z dyskryminujących uchwał anty-LGBT, zgodnie z prawem, nie mogą utrzymać dofinansowania inwestycji z Funduszy Europejskich. Dlaczego tak się dzieje? Odpowiadamy.
Uchwały anty-LGBT – historia
Pierwszą uchwałę anty-LGBT wprowadziły w 2019 roku władze Świdnika w województwie lubelskim. Była to bezpośrednia odpowiedź na przyjętą w stolicy Warszawską Deklarację LGBT+. W ślad za Świdnikiem poszły kolejne jednostki samorządu terytorialnego (powiaty, miasta, gminy). W szczytowym momencie uchwały “przeciwko ideologii LGBT” oraz Samorządowe Karty Praw Rodzin obowiązywały na 30% terytorium Polski.
Zareagowali aktywiści i aktywistki działający na rzecz praw osób LGBT+, m.in. Atlas Nienawiści prowadzący monitoring dyskryminujących uchwał oraz Bart Staszewski – twórca głośnego happeningu z tablicami „Strefa wolna od LGBT”. Działania rzecznicze na poziomie międzynarodowym podjęło Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii.
Stowarzyszenie odbyło wizytę w Parlamencie Europejskim, złożyło w Komisji Europejskiej (KE) petycję podpisaną przez 300 tys. Europejczyków i Europejek sprzeciwiających się strefom anty-LGBT oraz przeprowadziło kampanię nawołującą KE do wszczęcia procedury naruszeniowej wobec Polski.
Działania przeciwko „Strefom wolnym od LGBT”:
- W lipcu 2020 roku Komisarz Europejska ds. Równości, Helena Dalli, podjęła decyzję o zablokowaniu funduszy z programu miast partnerskich dla 6 miejscowości w Polsce ze względu na obowiązujące tam uchwały anty-LGBT.
- W lipcu 2021 roku polskie władze lokalne zaprzestały przyjmowania uchwał anty-LGBT i SKPR. Komisja Europejska działała dalej podejmując w lipcu 2021 roku decyzję o wszczęciu wobec Polski procedury naruszeniowej.
- We wrześniu 2021 roku zablokowane zostały fundusze z programu React UE dla 5 województw z uchwałami anty-LGBT. W wyniku tego działania wszystkie 5 województw wycofało homofobiczne uchwały.
- W czerwcu 2022 roku do Umowy Partnerstwa między Polską a UE został włączony zapis o zakazie finansowania samorządów z uchwałami anty-LGBT i Samorządowymi Kartami Praw Rodzin, a następnie taki zapis umieszczono w programach krajowych i regionalnych.
Żeby pilnować sposobu wydatkowania unijnych funduszy, 14 polskich organizacji działających na rzecz praw człowieka osób LGBT+ zdecydowało się dołączyć do komitetów monitorujących Fundusze Europejskie w programach krajowych i regionalnych. To właśnie te organizacje współtworzą Koalicję na Rzecz Równych Praw “Equality Watch”. Więcej przeczytasz tutaj.
Uchwały anty-LGBT zablokowały Fundusze Europejskie
Wypłata Funduszy UE została zatrzymana w przypadku samorządów, które nie wycofały się z dyskryminujących uchwał przeciwko “ideologii LGBT”, Samorządowych Kart Paw Rodzin autorstwa Ordo Iuris oraz autorskich uchwał zainspirowanych dwoma poprzednimi.
Dlaczego tak się stało?
Dlatego, że wszystkie podmioty (np. województwa, powiaty, miasta, gminy, instytucje, przedsiębiorstwa, organizacje itd.) ubiegające się o unijne środki oraz wszystkie projekty zgłaszane przez te podmioty muszą przestrzegać prawa Unii Europejskiej i spełniać warunki oraz zasady obowiązujące w obecnym okresie finansowania, czyli 2021-2027.
Warunkiem przyznania Funduszy Europejskich w latach 2021-2027 jest przestrzeganie zapisów Karty Praw Podstawowych, zasady równości szans i zasady niedyskryminacji. Obowiązek ten nakłada Umowa Partnerstwa, która jest podstawowym dokumentem określającym współpracę UE z Polską– to uzgodniona z Komisją Europejską strategia wykorzystania Funduszy Europejskich w danej perspektywie finansowej.
Jeśli w jakiejś gminie, mieście czy powiecie obowiązuje uchwała anty-LGBT, ta jednostka samorządu terytorialnego oraz zależne od niej podmioty nie spełniają warunków koniecznych do otrzymania dofinansowania z Funduszy Europejskich.
Uchwały anty-LGBT dyskryminują, więc są niezgodne z prawem
Niektóre uchwały samorządów odnoszą się bezpośrednio do społeczności LGBT+, np. nazywają dany powiat/gminę “Strefą wolną od ideologii LGBT”, inne, jak np. Samorządowa Karta Praw Rodzin dyskryminują poprzez wykluczenie, mimo że pojęcie “ideologia LGBT” się w nich nie pojawia.
Uchwały przeciwko “ideologii LGBT”
Odnoście tego rodzaju uchwał w październiku 2023 r. zapadł przełomowy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA), który uznał, że uchwały te są niezgodne z prawem, ponieważ:
- są sprzeczne z zakazem dyskryminacji w życiu politycznym, gospodarczym i społecznym,
- są sprzeczne z zasadą równości wobec prawa,
- ingerują w życie prywatne i godność osób LGBT+,
- są sprzeczne z prawem Unii Europejskiej: Kartą Praw Podstawowych i Europejską Kartą Praw Człowieka,
- samorządy, które przyjęły uchwały anty-LGBT przekroczyły swoje uprawnienia, są bowiem zobowiązane do działania w ramach i na podstawie obowiązującego prawa (zasada legalizmu).
Z punktu widzenia dostępu do Funduszy Europejskich, istotnie jest szczególnie prawo Europejskie, umowy zawarte z państwami członkowskimi Unii (np. umowa partnerstwa zawarta z Polską) oraz akty prawne bezpośrednio określające zasady wykorzystywania unijnych środków. Więcej informacji o prawie UE dotyczącym niedyskryminacji i Funduszy Europejskich przeczytasz tutaj.
Samorządowa Karta Praw Rodzin – dlaczego jest dyskryminująca?
Innym rodzajem uchwał anty-LGBT są Samorządowe Karty Praw Rodzin, które dyskryminują poprzez wykluczenie niektórych grup społecznych, faworyzowanie innych grup oraz ograniczanie prawa do edukacji wolnej od światopoglądu.
SKPR-y zostały zaprojektowane przez Ordo Iuris, i powstały jako alternatywa dla budzących powszechny sprzeciw uchwał używających określenia “ideologia LGBT”. W SKPR-ach nie ma tego określenia, co jednak nie znaczy, że uchwały te nie są dyskryminujące i szkodliwe społecznie.
Samorządowe Karty Praw Rodzin są dyskryminujące, ponieważ:
- Faworyzują tylko jeden model rodziny – małżeństwo kobiety i mężczyzny oraz ich wspólne dzieci. Tym sposobem dyskryminują takie grupy społeczne, jak m.in. rodziny niepełne, rodziny tęczowe, samodzielnych rodziców, osoby pozostające w relacjach nieformalnych, rodziny patchworkowe.
- Nawołują powiaty i gminy do zatrzymania finansowania projektów i podmiotów (w tym organizacji pozarządowych), które chcą prowadzić działania wykraczające poza takie rozumienie rodziny i jej wartości. Jest to chowane pod sformułowaniem “zapewnienie rodzinie ochrony przed wpływami ideologii podważających jej autonomię i tożsamość”. W praktyce, oznacza ograniczenie prawa do nauki/edukacji.
- Nawołują do ograniczenia możliwości instytucjonalnej ingerencji w “integralność rodziny”, co może przekładać się na brak respektowania praw dziecka oraz słabszą ochronę przez przemocą domową.
W świetle Europejskiej Karty Praw Człowieka, Karty Praw Postawowych i wartości UE, tego rodzaju zapisy uznawane są za dyskryminujące. Podobnie, jak uchwały przeciwko “ideologii LGBT”, nie respektują polskiego ustawodawstwa, np. w zakresie zapisu o równości wobec prawa oraz zakazu dyskryminacji w życiu politycznym, gospodarczym i społecznym.
Jeśli w Twojej gminie lub powiecie nadal obowiązuje strefa, która uniemożliwia mieszkańcom i mieszkankom korzystanie z Funduszy Europejskich, mamy dla Ciebie kilka pomysłów na działania. Dowiedz się więcej.