Komitety monitorujące Fundusze Europejskie zajmują się doractwem i opiniowaniem projektów, które ubiegają się o dofinansowanie w ramach konkretnych programów unijnych. My przyglądamy się projektom przywiązując szczególną wagę do przestrzegania Karty Praw Podstawowych, zasady równości szans i niedyskryminacji. Jeśli chcesz lepiej zrozumieć na czym polega nasza praca, to informacje na temat roli komitetów, które przedstawiamy w poniższym artykule, mogą Ci w tym pomóc.
Co to są komitety monitorujące?
Komitety monitorujące działają jako niezależne organy pełniące funkcje doradczo-opiniodawcze. Powoływane są przez Instytucję Zarządzającą konkretnym programem. W latach 2021-2027 są to m.in. takie programy, jak: Fundusze UE dla Nowoczesnej Gospodarki; Fundusze UE na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko; Fundusze UE dla Polski Wschodniej; Programy Regionalne (oddzielne dla każdego województwa).
Do zadań komitetów monitorujących należą m.in.:
- rozpatrywanie i zatwierdzanie kryteriów wyboru projektów w ramach danego programu oraz zatwierdzanie ewentualnych zmian tych kryteriów,
- badanie postępu w zakresie osiągania celów programu,
- analizowanie rezultatów realizacji programu (np. jego wpływu na sytuację określonych grup społecznych),
- zapoznawanie się z rocznymi raportami z kontroli programu oraz z komentarzami Komisji Europejskiej do tych raportów,
- zgłaszanie propozycji zmian lub analiz programu, żeby były zgodne z prawem (np. zasadą niedyskryminacji),
- analizowanie różnych kwestii mających wpływ na realizację programu.
Mówiąc po ludzku: komitety monitorujące pilnują, żeby projekty realizowane w ramach programów Funduszy Europejskich były dobrze zaplanowane, zgodne z prawem UE i prowadziły do możliwie największej korzyści dla obywateli i obywatelek gminy, miasta, powiatu, województwa czy całej Polski.
W perspektywie finansowej 2021-2027, jednym z obowiązków komitetu monitorującego jest monitorowanie/dopilnowywanie skutecznego stosowania i wdrażania Karty Praw Podstawowych i Konwencji OZN o prawach osób z niepełnosprawnościami. W związku z tym, zadaniem komitetu monitorującego jest również analizowanie zgłoszonych projektów pod kątem niedyskryminacji oraz zgłaszanie niezgodności samych projektów lub działań instytucji lub beneficjentów ze wspomnianymi przepisami.
Kto zasiada w Komitetach Monitorujących Fundusze Europejskie?
Zgodnie z Wytycznymi dotyczącymi komitetów monitorujących na lata 2021-2027, w komitecie monitorującym muszą się znaleźć obowiązkowo:
- przedstawiciele strony rządowej i samorządowej (mogą stanowić maksymalnie dwie trzecie składu),
- strona społeczna: organizacje związkowe i organizacje pracodawców,
- strona obywatelska: organizacje pozarządowe.
W pracach komitetu monitorującego biorą udział również osoby reprezentujące Komisję Europejską, które pełnią funkcję doradczą (bez prawa głosu, jako osoby obserwujące). Oprócz nich do komitetu mogą (nieobowiązkowo) zgłaszać się m.in. osoby z biura RPO, osoby reprezentujące środowisko naukowe czy izby gospodarcze. Przedstawiciele i przedstawicielki innych instytucji i organizacji mogą brać udział w posiedzeniach komitetów monitorujących w charakterze obserwatorów.
NGO w komitetach monitorujących
Organizacje pozarządowe zasiadające w komitetach monitorujących to np. my – przedstawicielki i przedstawiciele Koalicji na Rzecz Równych Praw “Equality Watch”. Jesteśmy pierwszą w Europie grupą NGO działających na rzecz praw osób LGBT+, która w komitetach monitorujących pilnuje realizacji zasady niedyskryminacji, ze szczególnym uwzględnieniem praw społeczności LGBT+.
Oprócz nas – organizacji działających na rzecz niedyskryminacji i włączenia społecznego, w latach 2021-2027 są tam m.in. organizacje zajmujące się ochroną środowiska, organizacje działające na rzecz równości kobiet i mężczyzn, na rzecz osób z niepełnosprawnościami czy na rzecz praw podstawowych. W każdym komitecie monitorującym powinna znaleźć się również dwie organizacje bezpośrednio związane z tematem danego programu.
Jak wygląda praca komitetu monitorującego?
Zgodnie z przepisami, komitety monitorujące muszą zbierać się co najmniej raz w roku. W praktyce, posiedzenia odbywają się zwykle raz na 1-2 miesiące. Termin posiedzenia wyznacza Instytucja Zarządzająca danym programem. Dla programów regionalnych są to zwykle Urzędy Marszałkowskie, dla programów krajowych – Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej.O zwołanie posiedzenia mogą też wnioskować osoby członkowskie komitetów , jeśli wniosek popiera co najmniej jedna czwarta osób.
Na jednym z pierwszych posiedzeń nowopowołany komitet pracuje nad regulaminem, który wyznacza ramy dla dalszej pracy. To bardzo ważny dokument, w którym powinny znaleźć się ustalenia dotyczące m.in.:
- sposobu powoływania i funkcjonowania grup roboczych dotyczących konkretnych zagadnień, np. równości szans i niedyskryminacji (grupa robocza przygląda się projektom pod tym kątem),
- zadań i uprawnień przewodniczącego, który reprezentuje Instytucję Zarządzającą programem,
- zasad zdobywania informacji o danym projekcie starającym się o dofinansowanie z Funduszy Europejskich – np. kto może sporządzać ekspertyzy i pełnić rolę doradczą,
- zasad wnoszenia uwag do projektów, głosowania i sporządzania protokołów z posiedzeń,
- rozwiązań służących zapobieganiu konfliktom interesów i gwarantujące przejrzystość funkcjonowania komitetu monitorującego.
Osoby członkowskie wchodzące w skład komitetów otrzymują dokumentację projektową przed posiedzeniem i mogą zgłaszać do niej konkretne uwagi. Na posiedzeniach dyskutowane są wniesione poprawki oraz odbywają się głosowania np. nad ostateczną wersją kryteriów oceny projektów dla danego działania przewidzianego w ramach programu (np. Edukacji Włączającej).
Członkowie i członkinie komitetu monitorującego mogą m.in:
- wnioskować o ekspertyzy dotyczące zagadnień związanych z pracą komitetu, jak również z konkretnymi projektami,
- zasięgać opinii specjalistów i specjalistek zewnętrznych,
- korzystając z oficjalnych ścieżek egzekwować realizację zasad horyzontalnych, KPP, spełnienia warunków dostępu,
- interweniować w przypadku naruszeń KPP/ zasad horyzontalnych,
- wnosić o utworzenie i działać w ramach grup roboczych poświęconych konkretnym zagadnieniom (np. niedyskryminacji).
Fot. Weronika Kuryło
Korzystamy z wszystkich dostępnych możliwości, żeby jak najskuteczniej reprezentować interesy grup narażonych na dyskryminację, marginalizowanych czy wykluczanych, szczególnie skupiając się na prawach i interesach społeczności LGBT+.